Vertalen is een mentale activiteit waarbij de betekenis van een communicatieproces wordt weergegeven van de ene taal naar de andere. Kortweg, het is een handeling waarmee de inhoud van een tekst vanuit de brontaal wordt overgebracht naar de doeltaal. De te vertalen taal wordt de brontaal genoemd, terwijl de taal die moet worden bereikt de doeltaal wordt genoemd. Naast een hoge taalgevoeligheid moet de vertaler een goede kennis hebben van zowel de brontaal als de doeltaal, aangezien hij de intentie van de schrijver, de originele gedachten en meningen in de vertaalde versie zo precies en waarheidsgetrouw mogelijk moet overbrengen.
Cultuur is alles
Volgens vertaalbureau Directvertalen.nl is de betekenis van een te vertalen stuk echt afhankelijk van de context, die vaak omlijst wordt door de culturen van de betrokken talen. Daarnaast is een goede vertaling een compromis tussen het respecteren van de brontekst en deze begrijpelijk te maken in de doeltaal.
Bijvoorbeeld, in het Portugees is het woord “saudade” erg moeilijk te vertalen omdat het zeer specifiek is voor de Portugese cultuur. Het betekent dat je verlangt naar iets dat afwezig is en je een gevoel van diepe melancholie geeft. Maar hoe vertaal je een woord dat in andere talen vaak niet bestaat? En het zijn niet alleen woorden, maar ook hoe je een persoon toespreekt of hoe je culturele uitingen vertaalt. Als je de Engelse uitdrukkingen “van A tot Z” zou gebruiken, hoe kun je deze vertalen naar een taal zoals het Mandarijns die niet het Latijnse alfabet volgt?
Elke taal heeft beperkingen
Vertalen gaat over het vinden van een gelijkwaardige betekenis van een zin in een andere taal, maar vaker heb je niet exact dezelfde woorden. Er is geen woord zoals “inzicht” in het Spaans, of een woord om “oppervlakkig” in het Frans te zeggen. Elke taal heeft zijn eigen beperkingen die echt een goede vertaling in de weg kunnen staan.
Neem bijvoorbeeld het Frans, dat een taal is met een duidelijke geslachtsaanduiding. Je hebt mannelijke en vrouwelijke voornaamwoorden, zelfstandige naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden. Engels is echter anders. In het Engels kun je zeggen “mijn vriend komt eraan”, zonder het geslacht van je vriend te onthullen, maar in het Frans is dat gewoon onmogelijk. Je zou het geslacht van je vriend moeten opgeven omdat het zelfstandig naamwoord mannelijk (“ami”) of vrouwelijk (“amie”) moet zijn. Hoe vertaal je dat? Hoe weet je of de “vriend” een hij of een zij is?
Op het samen te vatten, kan je zeggen dat vertalen erg complex is. Omdat het niet alleen om woorden gaat, maar ook over welke betekenis zich achter woorden schuilhoudt.
