Pavor nocturnus, ook wel bekend als nachtelijke angstaanvallen of slaapangst, is een slaapstoornis die je voornamelijk ziet bij jonge kinderen. Deze aandoening behoort tot de familie van parasomnieën, wat betekent dat het gaat om ongewenste gebeurtenissen die optreden tijdens de slaap.
Wat is pavor nocturnus?
Tijdens een episode van pavor nocturnus wordt je kind plotseling wakker uit de diepe slaap, meestal binnen enkele uren na het in slaap vallen. Je kind kan gillen, zweten, een verhoogde hartslag hebben en tekenen van extreme angst vertonen. Opvallend is dat je kind tijdens zo’n aanval niet echt wakker is, maar zich in een staat tussen slapen en waken bevindt.
Kenmerken en symptomen
De belangrijkste kenmerken van pavor nocturnus zijn:
- Je kind gaat plotseling rechtop zitten in bed
- Intens huilen of gillen
- Verwijde pupillen en zweten
- Snelle hartslag en ademhaling
- Verwardheid en desoriëntatie
- Geen herinnering aan het voorval de volgende dag
Oorzaken
Pavor nocturnus kan verschillende oorzaken hebben:
- Overmatige vermoeidheid
- Stress of spanningen
- Koorts of ziekte
- Erfelijke factoren
- Onregelmatig slaappatroon
- Slaaptekort
Speciale aandacht voor kinderen met neurologische aandoeningen
Bij kinderen met TOS (Taalontwikkelingsstoornis), autisme of andere neurologische aandoeningen komt pavor nocturnus vaker voor. Vooral bij kinderen met TOS kunnen deze episodes extra heftig zijn. Ze kunnen schreeuwend, schoppend en slaand wakker worden en zijn dan zeer moeilijk te kalmeren. Dit komt mogelijk doordat ze meer moeite hebben hun emoties te reguleren en hun ervaring onder woorden te brengen.
Bij deze kinderen is het extra belangrijk om een voorspelbaar avondritueel te hebben en overprikkeling voor het slapengaan te voorkomen. Soms kan het gebruik van melatonine, in overleg met een arts, helpen om het slaap-waakritme te reguleren.
Melatonine en slaapproblematiek
Melatonine is een hormoon dat van nature door je lichaam wordt aangemaakt en helpt bij het regelen van je slaap-waakritme. Bij sommige kinderen, vooral die met neurologische aandoeningen, kan de natuurlijke melatonineproductie verstoord zijn. In deze gevallen kan een arts melatonine voorschrijven om:
- Het inslapen te vergemakkelijken
- Het slaapritme te reguleren
- De kwaliteit van de slaap te verbeteren
Het is belangrijk om melatonine alleen onder begeleiding van een arts te gebruiken, omdat de juiste dosering en het juiste innametijdstip cruciaal zijn voor het effect.
Verschil met nachtmerries
Het is belangrijk om pavor nocturnus te onderscheiden van gewone nachtmerries. Bij nachtmerries word je echt wakker en kun je je de droom vaak herinneren. Bij pavor nocturnus blijf je in een staat van diepe slaap en heb je geen herinnering aan het voorval.
Behandeling en aanpak
In de meeste gevallen is geen specifieke behandeling nodig, aangezien kinderen er meestal overheen groeien. Wel kunnen de volgende maatregelen helpen:
- Het aanhouden van een vast slaapritme
- Zorgen voor voldoende slaap
- Verminderen van stress en spanningen
- Het creëren van een rustige slaapomgeving
- Eventueel gebruik van melatonine onder begeleiding van een arts
Advies voor als je kind last heeft van pavor nocturnus
Als je kind last heeft van pavor nocturnus, is het belangrijk om kalm te blijven. Probeer je kind niet wakker te maken, maar zorg ervoor dat het zich niet kan bezeren. Bij kinderen met TOS kan het extra moeilijk zijn om ze te kalmeren tijdens een episode. Gebruik eenvoudige, korte zinnen en geef je kind de tijd om tot rust te komen.
Wanneer medische hulp zoeken?
Raadpleeg een arts als:
- De episodes zeer frequent voorkomen
- Het dagelijks functioneren wordt beïnvloed
- Er gevaar bestaat voor verwonding
- De aanvallen ook op latere leeftijd aanhouden
- Je overweegt om melatonine te gaan gebruiken
Verwante slaapstoornissen
Naast pavor nocturnus bestaan er verschillende andere parasomnieën en slaapstoornissen:
Slaapwandelen (somnambulisme)
Je kind staat tijdens de diepe slaap op en loopt rond. Net als bij pavor nocturnus gebeurt dit in een staat tussen slapen en waken, en herinnert je kind zich er later niets van.
Confusionele arousals
Hierbij wordt je kind verward wakker en kan het vreemd gedrag vertonen, zoals mompelen of doelloos rondlopen. Het duurt enkele minuten tot een kwartier voordat je kind weer helder is.
Nachtmerries
Anders dan pavor nocturnus komen nachtmerries meestal voor in de tweede helft van de nacht. Je kind wordt echt wakker en kan zich de enge droom herinneren.
Slaapverlamming
Dit komt vaker voor bij oudere kinderen en volwassenen. Je bent wel bij bewustzijn maar kunt je lichaam tijdelijk niet bewegen. Dit kan enkele seconden tot minuten duren.
Bruxisme
Het tandenknarsen tijdens de slaap. Dit kan leiden tot tandproblemen en hoofdpijn.
REM-slaapgedragsstoornis
Hierbij maakt iemand tijdens de REM-slaap bewegingen die bij de droom horen, wat kan leiden tot onveilige situaties.
Conclusie
Pavor nocturnus kan een beangstigende ervaring zijn, zowel voor jou als voor je kind. Gelukkig is het meestal een onschuldige aandoening waar kinderen overheen groeien. Met de juiste aanpak en begrip kun je je kind goed begeleiden tijdens deze episodes. Voor kinderen met TOS, autisme of andere neurologische aandoeningen is extra ondersteuning en een aangepaste aanpak vaak nodig, maar ook bij hen verminderen de klachten meestal naarmate ze ouder worden. Overleg met een arts over eventuele behandelopties, waaronder het gebruik van melatonine, als de episodes het dagelijks leven te veel beïnvloeden.
